Πριν μερικούς μήνες, το Balkan Insight αποφάσισε να προχωρήσει σε μία εκτενή έρευνα για τα αποσιωπημένα περιστατικά κακοποίησης και παρενόχλησης γυναικών δημοσιογράφων στα ελληνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Μέσα από ένα εκτενές ρεπορτάζ το οποίο υπογράφει η Ελένη Σταματούκου είδαν το φως της δημοσιότητας τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, αποκαλύπτοντας κάτι που υποψιαζόμασταν για το ελληνικό #MeToo, το οποίο βρήκε σοβαρό ανάχωμα σε ό,τι αφορά τον χώρο των media: ότι δηλαδή, στη χώρα μας πολλές δημοσιογράφοι εξακολουθούν να φοβούνται να καταγγείλουν την κακοποίηση και την παρενόχληση που έχουν υποστεί από άνδρες συναδέλφους τους, συχνά σε πιο υψηλόβαθμες θέσεις.
Το ακόμα χειρότερο, όπως προκύπτει και από τα αποτελέσματα της έρευνας είναι ότι περισσότερες περιπτώσεις, οι γυναίκες στα media δεν γνωρίζουν κάποια συγκεκριμένη διαδικασία που υπάρχει για να το πράξουν.
Το ρεπορτάζ ξεκινά με τη μαρτυρία της 33χρονης Ζωή [πρόκειται για ψευδώνυμο] που αφηγήθηκε την εμπειρία της σε γνωστό ελληνικό ραδιοφωνικό σταθμό:
“Ο 55χρονος διευθυντής ειδήσεων συνήθιζε να με στριμώχνει σε μια γωνία και να με παγιδεύει για να αγγίξει το σώμα μου. Μερικές φορές, είχε εκρήξεις θυμού και μας απέλυε… Η αρχισυντάκτριά μου, μια αυστηρή γυναίκα, με αποκαλούσε ηλίθια. Μου το είπε τόσες πολλές φορές που τελικά το πίστεψα”.
Στη συνέχεια, υπήρξε ο “γνωστός δημοσιογράφος” που προσπάθησε να τη φιλήσει όταν βγήκαν για ποτό και στη συνέχεια απείλησε να πει σε όλους ότι είχαν βγει, “οπότε ενέδωσα και κοιμήθηκα μαζί του”.
“Χρόνια αργότερα ανακάλυψα ότι είχε κάνει το ίδιο πράγμα σε άλλες δύο γυναίκες”.
Η Δήμητρα, 44 ετών, η οποία επίσης μίλησε υπό τον όρο να μη χρησιμοποιηθεί το πραγματικό της όνομα, είπε ότι υπέστη παρόμοιο μαρτύριο ως φοιτήτρια δημοσιογραφίας, όταν ο καθηγητής της, διακεκριμένος δημοσιογράφος και διευθυντής του μέσου ενημέρωσης στο οποίο επρόκειτο να κάνει πρακτική άσκηση, άρχισε να την πολιορκεί και τελικά σύναψαν σχέση.
Όταν εκείνη προσπάθησε να τη λήξει, “με απείλησε, λέγοντάς μου ότι θα με διώξει [από την πρακτική άσκηση] και θα πει στους γονείς μου για εμάς. Από φόβο, συνέχισα μαζί του. Είχα κατάθλιψη. Ήμουν σε τόσο κακή ψυχική κατάσταση που διέσχιζα το δρόμο και ευχόμουν να με χτυπήσει αυτοκίνητο. Με άφησε ήσυχη, όταν έπαθα νευρικό κλονισμό”.
Οι αφηγήσεις τους είναι μεταξύ δεκάδων που δόθηκαν στο BIRN ( Balkan Investigative Reporting Network) από γυναίκες δημοσιογράφους στην Ελλάδα, πολλές από τις οποίες λένε ότι έχουν αντιμετωπίσει παρενόχληση και κακοποίηση στον εργασιακό τους χώρο.
Ωστόσο, μια κουλτούρα σιωπής, στίγματος και φόβου τις εμποδίζει να υποβάλουν καταγγελίες, όπως διαπίστωσε το BIRN, ενώ πολλά μέσα ενημέρωσης δεν έχουν σαφείς κανόνες για το πώς πρέπει να αναφέρεται και να αντιμετωπίζεται μια τέτοια κακοποίηση. Όλες οι γυναίκες μίλησαν υπό τον όρο να μην χρησιμοποιηθούν τα πραγματικά τους ονόματα.
Το 2022, οι τρεις πρώτες δίκες #metoo που αφορούσαν την κακοποίηση στον αθλητισμό και τον πολιτισμό πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα – αυτό συνέβη ως συνέχεια μίας σειράς αποκαλύψεων που είχε πυροδοτήσει η καταγγελία της χρυσής ολυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου, η οποία κατήγγειλε τον βιασμό της από αξιωματούχο της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τρεις γυναίκες δημοσιογράφοι άρχισαν να μοιράζονται τις δικές τους ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης, μερικές από τις οποίες τόλμησαν να κατονομάσουν τους δράστες. Ωστόσο, στην περίπτωση των μέσων ενημέρωσης, κανείς δεν έχει κατηγορηθεί για κάποιο έγκλημα.
“Μετά το #metoo, δεν θεωρώ τυχαίο ότι μόνο τρεις γυναίκες δημοσιογράφοι μίλησαν για παρενόχληση. Δεν μπορεί να είναι μόνο τρεις”, δήλωσε η Ντίνα Δασκαλοπούλου, δημοσιογράφος της ΕΦΣΥΝ.
“Η αίθουσα σύνταξης είναι ανδροκρατούμενη τόσο σε ό,τι αφορά την κουλτούρα όσο και σε ό,τι αφορά την αντίληψη. Προωθεί τις αξίες του ανδρισμού και της δύναμης”, δήλωσε και συνέχισε: “Αυτοί οι χώροι μπορούν πολύ εύκολα να καταπατήσουν τα γυναικεία δικαιώματα και υπό όρους να γίνουν καταχρηστικοί. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα στην Ελλάδα δεν έχουμε ερευνήσει το τραύμα, την παρενόχληση και την κακοποίηση της θηλυκότητας στη δημοσιογραφία”.
Κατάχρηση θέσεων εξουσίας
Σε έρευνα της BIRN σε εργαζόμενους στα μέσα ενημέρωσης, το 94,5% των ερωτηθέντων ήταν γυναίκες. Περίπου το 92% περιέγραψαν τον εαυτό τους ως θύματα και το 8% ως μάρτυρες περιστατικών που έλαβαν χώρα μεταξύ 1993 και 2021.
Το νεότερο θύμα ήταν 17 ετών, ενώ το γηραιότερο 62 ετών. Περίπου το 43% των περιστατικών ήταν σεξουαλικής φύσης, ενώ το 35% ήταν λεκτική παρενόχληση. Περίπου το 81% των περιστατικών συνέβη στον χώρο εργασίας και σε λίγο περισσότερο από τις μισές περιπτώσεις ο δράστης ήταν προϊστάμενος του θύματος. Περίπου το 22% των δραστών ήταν συνομήλικοι των θυμάτων τους.
Φόβος και αβεβαιότητα αποτρέπουν την καταγγελία
Η Μαρίνα, 33 ετών, συμφώνησε να μιλήσει μόνο ανώνυμα “επειδή δεν έχω νιώσει αίσθηση ασφάλειας από κανέναν, πουθενά, ούτε καν σε επίπεδο συναδέλφων- νιώθω ότι θα κουτσομπολέψουν το πρόβλημά μου και επιπροσθέτως θα με κατηγορήσουν ότι είμαι τρελή”.
Περιέγραψε την παρενόχλησή της από έναν άνδρα, όταν ήταν 23 ετών και έκανε ρεπορτάζ για ένα συνέδριο.
“Καθόμουν με μια ομάδα ανθρώπων που κατείχαν θέση κύρους στον τομέα τους. Μέθυσα. Αυτός ο κύριος, που ήταν πάνω από 60 ετών, προσφέρθηκε να με συνοδεύσει στο δωμάτιό μου, αλλά αρνήθηκα. Και εκεί αρχίζει το οδυνηρό κομμάτι μου που δεν θυμάμαι πολλά. Θυμάμαι μόνο έναν καυγά μεταξύ μας, να μου κρατάει τα χέρια και να προσπαθεί να με φιλήσει. Επέστρεψα στο δωμάτιό μου, όπου το μοιράστηκα με μια άλλη γυναίκα συνάδελφο, η οποία δεν έκανε τίποτα για να με βοηθήσει. Μόνο η ψυχολόγος μου γνωρίζει γι’ αυτό”.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας της BIRN, μόνο το 29,7% των γυναικών που ρωτήθηκαν ήταν σε θέση να αναφέρουν τι τους συνέβη.
Οι υπόλοιπες δεν μπόρεσαν να το κάνουν, συνηθέστερα από φόβο μήπως δεν υποστηριχθούν, μήπως χάσουν τη δουλειά τους και στιγματιστούν, καθώς και από το έλλειμμα γνώσης για το τι ακριβώς θα συνέβαινε στη συνέχεια. Σχεδόν το 65% δήλωσε ότι δεν ήταν εξοικειωμένο με τις διαδικασίες αναφοράς τέτοιων περιστατικών.
Τα δύο τρίτα των εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης που απάντησαν στην έρευνα της BIRN δήλωσαν ότι οι εργοδότες τους δεν διαθέτουν συγκεκριμένες διαδικασίες για να υποβάλλουν οι εργαζόμενοι καταγγελίες- το 86% δήλωσε ότι οι εργοδότες τους δεν παρέχουν εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης και της κακοποίησης- μόλις το 19% δήλωσε ότι έχει παρακολουθήσει με δική του πρωτοβουλία εκπαίδευση σχετικά με την έμφυλη βία.
Η Χαρά, 49 ετών, φοβόταν πολύ για να καταγγείλει επανειλημμένα περιστατικά σεξουαλικής, λεκτικής και σωματικής κακοποίησης. “Δεν έκανα καταγγελία γιατί ο χώρος είναι πολύ μικρός και φοβόμουν ότι θα στιγματιζόμουν και θα έχανα τη δουλειά μου”, είπε.
Στην έρευνα της BIRN, καμία από τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν δεν έφτασε μέχρι το πειθαρχικό συμβούλιο και κανένας από τους δράστες δεν τιμωρήθηκε. Περίπου το 54% των γυναικών που απάντησαν παραμένουν στον ίδιο εργασιακό χώρο, ενώ το 45,9% αποχώρησε.
Έλλειψη κατάλληλων διαδικασιών
Τα δύο τρίτα των εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης που απάντησαν στην έρευνα της BIRN δήλωσαν ότι οι εργοδότες τους δεν διαθέτουν συγκεκριμένες διαδικασίες για να υποβάλλουν οι εργαζόμενοι καταγγελίες- το 86% δήλωσε ότι οι εργοδότες τους δεν παρέχουν εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης και της κακοποίησης- μόλις το 19% δήλωσε ότι έχει παρακολουθήσει με δική του πρωτοβουλία εκπαίδευση σχετικά με την έμφυλη βία.
“Τα αποτελέσματα αυτά δεν αποτελούν έκπληξη για κάποιον που έχει εργαστεί στη βιομηχανία των μέσων ενημέρωσης”, δήλωσε η Ελεάνα Πανδιά, υποψήφια διδάκτωρ και ερευνήτρια στην Ψυχολογία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
“Δεν έχει σημασία πόσο μεγάλα ή μικρά είναι τα μέσα ενημέρωσης. Μπορεί να έχεις μια οικογενειακή επιχείρηση που μπορεί να είναι γεμάτη από λεκτική βία και κακοποίηση, και μπορεί να έχεις μια μεγάλη εταιρεία που μπορεί να είναι καλά οριοθετημένη, έχοντας λιγότερα ή καθόλου περιστατικά. Δεν είναι το μέγεθος που μετράει- το θέμα είναι η ποιότητα”, δήλωσε η Πανδιά στο BIRN.
“Είναι θέμα κανόνων, ορίων και συμπεριφοράς απέναντι στους άλλους. Αυτά είναι, δυστυχώς, πολύ καινούρια θέματα για την επαγγελματική δεοντολογία στην Ελλάδα. Πρέπει κάποια στιγμή να μιλήσουμε για την εργασιακή ανισότητα. Στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων υπάρχει ανισότητα. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι ποιος έχει την εξουσία”.
Το BIRN επικοινώνησε επίσης με περίπου 60 μέσα ενημέρωσης σχετικά με τα ίδια θέματα, αλλά μόνο 11 απάντησαν…
Ολόκληρο το εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπορτάζ για την παρενόχληση και την κακοποίηση στα ελληνικά media το βρίσκεται ΕΔΩ
*ampa.lifo.gr
