Τα περιστατικά έμφυλης βίας στο διαδίκτυο αυξάνονται ολοένα και περισσότερο, με σοβαρές επιπτώσεις στην “πραγματική” ζωή των θυμάτων. Το νέο πρόγραμμα της ActionAid, TRACeD, επιχειρεί να συμβάλλει στην αντιμετώπισή της.
Η διαδικτυακή έμφυλη βία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές κακοποίησης, που απειλεί καθημερινά χιλιάδες ανήλικα κορίτσια, γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Σύμφωνα με έρευνες, η διαδικτυακή καταδίωξη (cyber stalking), το διαδικτυακό bullying, η online σεξουαλική παρενόχληση (cyber harassment), η σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας (image based sexual abuse), η μη συναινετική πορνογραφία (revenge porn), η κακόβουλη διαρροή προσωπικών δεδομένων (doxxing), η ρητορική μίσους η διαδικτυακή πλαστοπροσωπία (online impersonation) ή η ανάρτηση και ο διαμοιρασμός γυμνών φωτογραφιών με χρηματικό όφελος και χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου ατόμου (sextortion) – και αρκετά ακόμα είδη διαδικτυακής βίας- απειλούν σε μεγαλύτερο βαθμό και με μεγαλύτερη συχνότητα τις γυναίκες και τα ανήλικα κορίτσια παρά τους άντρες και τα νεαρά αγόρια, με τεράστιες ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 9 ΕΚΑΤ. ΚΟΡΙΤΣΙΑ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, ΗΛΙΚΙΑΣ ΕΩΣ 15 ΕΤΩΝ, ΕΧΟΥΝ ΔΕΧΤΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΕΙΔΟΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΒΙΑΣ.
Δυστυχώς, όμως, μέχρι και σήμερα οι τρόποι αντιμετώπισής της, τόσο σε νομικό όσο και σε εκπαιδευτικό επίπεδο, είναι πολύ κατώτεροι των περιστάσεων.
Η ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ ΥΠΟΤΙΜΑΤΑΙ
Όπως σημειώνει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) σε έκθεσή του, “μέχρι σήμερα, η διαδικτυακή βία που ασκείται σε βάρος γυναικών και κοριτσιών δεν είναι πλήρως κατανοητή ή νομικά κολάσιμη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ δεν έχει διεξαχθεί χωριστή μελέτη ανά φύλο για την έκταση και τις επιπτώσεις της και οι εθνικές έρευνες στα κράτη μέλη της ΕΕ είναι περιορισμένες”.
Κυρίως γιατί υποτιμάται. Είναι λιγότερο ορατή από τη “φυσική” βία, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι περιορίζεται στον χώρο του διαδικτύου.
Αντιθέτως, όμως, η διαδικτυακή βία επηρεάζει με παρόμοιο τρόπο την ‘πραγματική’ ζωή και την καθημερινότητα του ατόμου ενώ σταδιακά αποδεικνύεται ότι αποτελεί προέκταση της βίας που ασκείται και offline.
Άλλωστε πολύ συχνά στον ρόλο του θύτη βρίσκονται πρόσωπα γνώριμα στα θύματα/επιζώσες. Από νυν και πρώην συντρόφους μέχρι συμμαθητές και συναδέλφους.
Η ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΑ ΣΤΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ
Σύμφωνα με το EIGE, “τα στοιχεία πιστοποιούν την εν λόγω συνάφεια. Μια βρετανική μελέτη για τη διαδικτυακή καταδίωξη (cyber stalking) διαπίστωσε ότι σε περισσότερα από τα μισά (54%) περιστατικά είχε προηγηθεί μία πρώτη συνάντηση με τον θύτη στον πραγματικό κόσμο ενώ άλλη έρευνα έδειξε ότι 7 στις 10 γυναίκες (70%) που έχουν βιώσει cyber stalking έχουν επίσης βιώσει τουλάχιστον μια μορφή σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας από στενό σύντροφο”.
Άλλη μελέτη, έδειξε ότι το 41% των ερωτηθέντων γυναικών που βίωσαν παρενόχληση στο διαδίκτυο αισθάνθηκαν ότι απειλήθηκε η σωματική τους ασφάλεια ενώ γυναίκες που έπεσαν θύματα cyber stalking, δέχτηκαν επιθέσεις και στην πραγματική ζωή.
Επίσης, σχετική έρευνα για το μπούλινγκ σε παιδιά μικρότερης ηλικίας, διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι/ες μαθητές/τριες που έχουν πέσει θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού, πρώτα δέχτηκαν bullying στο φυσικό χώρο του σχολείου, με ένα μεγάλο ποσοστό μάλιστα να αναφέρει ότι ο δράστης ή οι δράστες και στις δύο περιπτώσεις (online & offline) ήταν κοινός/κοινοί.
Εκτός, όμως, από τις ίδιες τις επιθέσεις, η αλληλένδετη σχέση ψηφιακού κόσμου και πραγματικότητας σε ότι αφορά την έμφυλη διαδικτυακή βία φανερώνεται και από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες που επιφέρει στη ζωή του εκάστοτε θύματος.
ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ, ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ
Σύμφωνα με μελέτες, τα άτομα που έχουν βιώσει διαδικτυακή βία είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και τάσεις αυτοκτονίας ενώ παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό η κοινωνική τους απομόνωση, είτε με αλλαγή σχολικού ή εργασιακού περιβάλλοντος είτε με την αποθάρρυνσή τους να συμμετέχουν στην πολιτική και τα κοινά, για να μην γίνουν στόχος της ρητορικής μίσους.
Όπως αναφέρει η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων,
“Ο αρνητικός αντίκτυπος της διαδικτυακής βίας στην ευημερία των θυμάτων είναι παρόμοιος με εκείνον της παρενόχλησης στην πραγματική ζωή. Για παράδειγμα, θύματα cyber stalking και revenge porn παρουσίασαν αυξημένες αυτοκτονικές τάσεις, έντονο φόβο, θυμό, κατάθλιψη, μειωμένη αυτοεκτίμηση, κρίσεις πανικού ή/ και συμπτώματα μετατραυματικού στρες”.
Άλλωστε ο θάνατος της 22χρονης Λίνας Κοεμτζή, τον Φεβρουάριο του 2016, πέφτοντας από τον 9ο όροφο της φοιτητικής εστίας του ΑΠΘ, αλλά και δεκάδων ακόμα γυναικών που αποφάσισαν να δώσουν τέλος στη ζωή τους υπό το αβάσταχτο βάρος της ντροπής που ακολούθησε η διαρροή προσωπικών τους στιγμών στο διαδίκτυο αποδεικνύουν ότι μιλάμε για ένα έμφυλο έγκλημα.
ΤRACeD – ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ACTIONAID
Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος TRACeD της ActionAid κατά το διάστημα Μαΐου-Αυγούστου 2022, στην Ελλάδα, τη Σλοβενία, την Ιταλία και την Κύπρο με τη συμμετοχή γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητριών, νεαρών γυναικών αλλά και επαγγελματιών που εργάζονται με γυναίκες, έδειξε ότι η πλειοψηφία των γυναικών (ανηλίκων και ενηλίκων) διστάζουν να μοιραστούν περιστατικά διαδικτυακής βίας σεξουαλικού περιεχομένου.
Πολλές, μάλιστα, δήλωσαν πως δεν θα μιλούσαν στους γονείς, τις φίλες, ή τις δημόσιες αρχές, αν βίωναν διαδικτυακή βία, ιδίως αν συνδεόταν με ερωτικό περιεχόμενο, γιατί φοβούνται την κριτική.
Παράλληλα, η έρευνα ανέδειξε την ανεπαρκή εκπαίδευση των παιδιών αλλά και την ανάγκη ενημέρωσης και εκπαίδευσης τόσο των γονέων στην έγκαιρη αναγνώριση αλλά και διαχείριση τέτοιων περιστατικών, όσο και των ίδιων των εκπαιδευτικών, οι οποίοι ανέφεραν ότι τα σχολεία θα πρέπει να εφαρμόσουν κοινές κατευθυντήριες γραμμές και πρωτόκολλα και να υιοθετήσουν ένα συνεκτικό και ολιστικό πρόγραμμα σπουδών.
Για την καταπολέμηση της διαδικτυακής έμφυλης βίας, δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος, η πλατφόρμα ενημέρωσης και αντιμετώπισης περιστατικών έμφυλης διαδικτυακής βίαςTRACeD. Η πλατφόρμα παρέχει ανώνυμα και δωρεάν υποστήριξη πάνω σε θέματα ψυχολογικής, τεχνικής ή τεχνολογικής φύσης, μέσω online chat.
Μέσα από μία εξειδικευμένη ομάδα δικηγόρων, ψυχολόγων, εγκληματολόγων και εκπαιδευτικών, επιζώσες, επιζώντες, γονείς και επαγγελματίες μπορούν να λάβουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να μπορέσουν να αναγνωρίσουν αλλά και να αντιμετωπίσουν περιστατικά διαδικτυακής βίας.
Εδώ μπορείτε να βρείτε χρήσιμους οδηγούς για την έμφυλη βία στο διαδίκτυο. Απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς, γονείς, παιδιά και νεαρές γυναίκες.
Info:
Το TRACeD είναι ένα διετές έργο που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2022 και ολοκληρώνεται τον Φεβρουάριο του 2024. Είναι ένα πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο από την ΕΕ, το οποίο υλοποιείται από το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, μαζί με τους ακόλουθους εταίρους: ActionAid Hellas, CODECA – Center for Social Cohesion, Development & Care, CSIi – Cyber Security International Institute, Fondazione Carolina και το Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα.
