Εικονογράφηση: Spoovio
Θοδωρής Χονδρόγιαννος
Η ΕΡΤ προχώρησε σε τέσσερις απευθείας αναθέσεις σε προσωπικό φίλο του προέδρου της Κωνσταντίνου Ζούλα, με θετική ψήφο και του ίδιου στο διοικητικό συμβούλιο.
Το γεγονός εγείρει σοβαρό ζήτημα σχετικά με τις διαδικασίες ανάθεσης εξωτερικών και μικτών παραγωγών στη δημόσια ραδιοτηλεόραση, παρά τη βελτιωμένη εικόνα της σε σημαντικούς τομείς (Ertflix, ενίσχυση της μυθοπλασίας, συλλογική σύμβαση εργασίας έπειτα από 15 χρόνια).
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία του Reporters United εδώ!
Για το θέμα μάς μίλησαν τρεις -ανεξάρτητες μεταξύ τους- πηγές υπό τον όρο της ανωνυμίας, καθώς εκτίμησαν ότι η αποκάλυψη της ταυτότητάς τους θα οδηγούσε σε δυσμενή μεταχείρισή τους από τη διοίκηση της ΕΡΤ, η οποία διορίζεται απευθείας από την κυβέρνηση.
Μία από τις εξωτερικές παραγωγές στην ΕΡΤ είναι η εκπομπή Χρώμα Ελλάδας, σειρά σύντομων βίντεο ντρόουν με τοπία ανά την Ελλάδα. Η ιστορία της απευθείας ανάθεσής της παρουσιάζει ενδιαφέρον.
Στις 25 Αυγούστου 2022, η ΕΡΤ ανακοίνωσε τη δημιουργία του ERTNEWS «με ένα εντυπωσιακό βίντεο – μονοπλάνο που έχει γυριστεί στο σύνολό του από drone». Ως δημιουργοί του αναφέρονται «οι εξπέρ του είδους» Σίμος Κόκκινος και Τάκης Γιαννέτος. Από το ρεπορτάζ μας ξέρουμε ότι οι δημιουργοί πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους δωρεάν και ότι ο κ. Κόκκινος είναι προσωπικός φίλος με τον κ. Ζούλα.
Απευθυνθήκαμε στον κ. Κόκκινο για το θέμα, αλλά δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας για απαντήσεις.
Σύμφωνα με το ΓΕΜΗ, την 1η Δεκεμβρίου 2022 ο κ. Κόκκινος και ο κ. Γιαννέτος (ο γνωστός σχεδιαστής μόδας που έχει χαρακτηρίσει τον πρωθυπουργό «σύγχρονο άνθρωπο, με χαρισματική διάπλαση» και «χαρά του ράφτη») συνέστησαν την εταιρεία The Droners, με αντικείμενο την παραγωγή βίντεο.
Σε λιγότερο από τρεις μήνες, οι Droners εξασφάλισαν απευθείας ανάθεση από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση. Στις 23 Φεβρουαρίου 2023, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΡΤ αποφάσισε την ανάθεση της εκπομπής Χρώμα Ελλάδας σε αυτή τη νεοσύστατη εταιρεία. Υπερψήφισαν ο κ. Ζούλας και τα μέλη του ΔΣ Νίνο Ελματζιόγλου, Ιωάννα Στεφανάκη και Δημήτρης Παπαδημητρίου. Καταψήφισαν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων Μανώλης Παπανικήτας και Γιάννης Δάρρας.
Η διοίκηση της ΕΡΤ ανανέωσε, σύμφωνα με τα έγγραφα στη Διαύγεια, το Χρώμα Ελλάδας για δεύτερη χρονιά στις 19 Ιουλίου 2023 και για τρίτη στις 11 Απριλίου 2024, αυτή τη φορά με τον τίτλο Χρώμα Ελλάδας – Εξορμήσεις. Πάλι με απευθείας ανάθεση στους Droners, βάσει ανάλογης ψηφοφορίας. Πάλι με καταψήφιση από τους δύο εκπροσώπους των εργαζομένων.
Τα «Αχτύπητα Φιλέτα»
Οι παραπάνω συναλλαγές μεταξύ των δύο πλευρών (δωρεάν παροχή υπηρεσίας από τη μία, απευθείας ανάθεση εξωτερικής παραγωγής από την άλλη) θέτουν ζήτημα ισότητας και ανταγωνισμού.
Πώς και με ποια διαδικασία δέχθηκε η διοίκηση της ΕΡΤ μια υπηρεσία χωρίς αντάλλαγμα; Επηρεάστηκε στην απευθείας ανάθεση προς τους νεοσύστατους Droners από την πρότερη δωρεά των εταίρων της; Από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι ο κ. Ζούλας υποστήριξε την ανάθεση προς τους Droners με επιχείρημα ακριβώς την προηγούμενη δωρεάν προσφορά τους προς την ΕΡΤ. Η εικόνα γίνεται σαφέστερη με βάση τη διασταυρωμένη πληροφορία ότι στις 19 Απριλίου ο κ. Κόκκινος, προσωπικός φίλος του κ. Ζούλα, έκανε βίντεο ντρόουν σε συναυλία που έδωσε το συγκρότημα «Αχτύπητα Φιλέτα» στο μαγαζί Cabaret, στο Μαρούσι. Μέλος του μουσικού σχήματος είναι ο κ. Ζούλας.
To Reporters United απευθύνθηκε στη διοίκηση της ΕΡΤ. Πηγές κοντά της μας είπαν σχετικά με αυτή την ανάθεση: «Οι δύο ιδιοκτήτες των Droners έχουν παράξει αφιλοκερδώς όχι μόνο το βίντεο για το ERTNEWS, αλλά και άλλες παραγωγές. Παρουσιάζουν μια εξειδίκευση στην πτήση ντρόουν σε εσωτερικούς χώρους που λέγεται FPV (First Person View), πρακτική όχι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ελλάδα, καθώς επιτρέπει στους χρήστες να πιλοτάρουν με μάσκα τη διαδρομή των ντρόουν. Μετά την παράδοση του βίντεο ντρόουν για το ERTNEWS, ανέλαβαν την εκπομπή Χρώμα Ελλάδας, τα επεισόδια της οποίας ήταν πολύ χρήσιμα για τη λειτουργία του νέου ειδησεογραφικού καναλιού της ΕΡΤ. Το ERTNEWS, όπως και άλλα ειδησεογραφικά κανάλια της Ε.Ε., δεν φιλοξενεί -κατά τη διεθνή πρακτική- διαφημίσεις και ως εκ τούτου χρειάζεται fillers, δηλαδή ολιγόλεπτα προγράμματα που θα καλύπτουν τον χρόνο ανάμεσα στα προγράμματα, ώστε να μη δείχνει για μεγάλο διάστημα τρέιλερ εκπομπών, κάτι που είναι κουραστικό για το τηλεοπτικό κοινό, αλλά ενδιαφέρουσες εικόνες, όπως τα βίντεο ντρόουν από αστικά και φυσικά τοπία».
Η απαξίωση του μόνιμου δυναμικού
Ωστόσο, η ΕΡΤ διαθέτει περί τα 12 επαγγελματικά ντρόουν και 15 ειδικά εκπαιδευμένους χειριστές ντρόουν. Πηγές με καλή γνώση των εσωτερικών της εκτίμησαν ότι η διοίκηση θα μπορούσε να μην αναθέσει το Χρώμα Ελλάδας στους Droners, αλλά να το παράξει εσωτερικά.
Στη Διαύγεια δεν εμφανίζονται οι δαπάνες για την εκπομπή. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, κάθε επεισόδιο της τρίτης σεζόν, διάρκειας έως δύο λεπτών, κοστίζει 2.255 ευρώ. Το κόστος για τα 30 επεισόδια ανέρχεται σε 67.650 ευρώ (83.000 με ΦΠΑ). Για την πρώτη σεζόν το κόστος ανήλθε σε 40.000 ευρώ (για 20 επεισόδια) και για τη δεύτερη ξεπέρασε τα 52.000 ευρώ (για 25 επεισόδια). Λαμβανομένης υπόψη και της τέταρτης απευθείας ανάθεσης (αυτή τη φορά για προβολή διαφήμισης) προς τους Droners, την οποία αναλύουμε παρακάτω (ύψους σχεδόν 30.000 ευρώ), η συνολική δαπάνη για όλες τις αναθέσεις προς τη συγκεκριμένη εταιρεία ανέρχεται σε 200.000 ευρώ.
«Στη δημόσια τηλεόραση δεν είναι ασύνηθες μια εσωτερική παραγωγή να αποδεικνύεται ακριβότερη από μια εξωτερική, καθώς τα συνεργεία της ΕΡΤ εξακολουθούν και είναι πολυπληθή», είπαν στο Reporters United πηγές κοντά στη διοίκηση της ΕΡΤ.
Οι πηγές κοντά στη διοίκηση της ΕΡΤ υποστηρίζουν ότι η ανάθεση του Χρώματος Ελλάδας στους Droners ήταν η οικονομικά συμφερότερη επιλογή: «Η ΕΡΤ κάποιες φορές λειτουργεί με τη λογική της ανοιχτής θεματικής πρόσκλησης σε επίπεδο παραγωγών, έχοντας πάντα ανοιχτή μια πλατφόρμα όπου κατατίθενται προτάσεις όλων των τυπολογιών (σειρές, ντοκιμαντέρ, παιδικό πρόγραμμα, fillers) από εταιρείες παραγωγής. Οι Droners κατέθεσαν τη δική τους για το Χρώμα Ελλάδας και η διοίκηση της ΕΡΤ, λόγω της σημασίας των συγκεκριμένων βίντεο για το ERTNEWS, αποφάσισε να την κάνει δεκτή. Στο διοικητικό συμβούλιο που ενέκρινε την εν λόγω παραγωγή ο κ. Ζούλας, απαντώντας σε ερώτημα γιατί δεν αξιοποιούνται οι καμεραμάν της ΕΡΤ που πετούν drones, επισήμανε ότι δεν θα είχε αντίρρηση να ακυρωθεί η συγκεκριμένη πρόταση, αν προτείνονταν οικονομικότερες εναλλακτικές προτάσεις. Ωστόσο, δεν έγινε κάποια σχετική πρόταση. Ο λόγος είναι απλός και τον γνωρίζουν όσοι ασχολούνται εδώ και χρόνια με την ΕΡΤ. Στη δημόσια τηλεόραση δεν είναι ασύνηθες μια εσωτερική παραγωγή να αποδεικνύεται ακριβότερη από μια εξωτερική, καθώς τα συνεργεία της ΕΡΤ εξακολουθούν και είναι πολυπληθή (για παράδειγμα, εκτός από τον droner, εν προκειμένω θα είχαν απαραιτήτως και σκηνοθέτη, ηχολήπτη, οδηγό), γεγονός που συνεπάγεται αυξημένα έξοδα μετακίνησης και διανυκτέρευσης, κάτι που αυξάνει το συνολικό κόστος».
Η παραπάνω εξήγηση προδίδει διαχρονικές παθογένειες της ΕΡΤ. Δεκαετίες τώρα, οι εκάστοτε διοικήσεις, αντί να διαπραγματευτούν με τα συνδικαλιστικά όργανα πιο ορθολογικά μοντέλα λειτουργίας εναρμονισμένα με τις τεχνολογικές εξελίξεις και τα δεδομένα της τηλεοπτικής αγοράς, επικαλούνται το απαρχαιωμένο θεσμικό πλαίσιο, παρακάμπτοντάς το με το τέχνασμα των εξωτερικών και των μικτών παραγωγών και εξυπηρετώντας παράλληλα πελατειακά δίκτυα ιδιωτών.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η σημασία των μη εσωτερικών παραγωγών στην ΕΡΤ έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς η διοίκηση Ζούλα εξασφάλισε από την κυβέρνηση τη σταδιακή αποδέσμευσή της από τη μνημονιακή υποχρέωση να συνεισφέρει, μέσω του ανταποδοτικού τέλους, στην αποπληρωμή του χρέους.
Αυτό εξοικονόμησε ετησίως περί τα 50 εκατ. ευρώ, μεγαλώνοντας το δημοσιονομικό περιθώριο για υψηλότερες δαπάνες τόσο στις μικτές παραγωγές (όπου η ΕΡΤ συνδυάζει τις υποδομές της με ιδιωτικές εταιρείες παραγωγής) όσο και στις εξωτερικές παραγωγές (όπου η ΕΡΤ αναθέτει σε ιδιώτες την υλοποίηση μιας ιδέας χωρίς τη δική της εμπλοκή), προς εμπλουτισμό του προγράμματός της με συντελεστές και καλλιτέχνες εκτός του προσωπικού της.
Η διπλή ψήφος
Από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι η Επιτροπή Προγράμματος της ΕΡΤ εξέτασε την πρόταση για το Χρώμα Ελλάδας, γνωμοδοτώντας θετικά για την ανάθεσή της. Πρόεδρος της Επιτροπής Προγράμματος είναι ο παραγωγός κ. Νίνο Ελματζιόγλου. Ωστόσο, ο κ. Ελματζιόγλου είναι ταυτόχρονα και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΡΤ, έχοντας δικαίωμα να ψηφίζει και για τις προτάσεις για τις οποίες η Επιτροπή Προγράμματος, της οποίας προΐσταται, εισηγείται θετικά ή αρνητικά. Αυτό εγείρει θεσμικό ζήτημα ορθής διαδικασίας ανάθεσης. «Δεν μπορεί αυτός που εισηγείται να ψηφίζει και για την εισήγησή του», εκτίμησε μία από τις πηγές μας.
Για το θέμα ο κ. Ελματζιόγλου μάς είπε (τα έντονα γράμματα ανήκουν στο πρωτότυπο της απάντησης) ότι «η Επιτροπή Προγράμματος εξετάζει προτάσεις ως προς τη θεματολογία, το περιεχόμενο και τα οικονομικά τους στοιχεία, αποκλειστικά κατόπιν εισήγησης των αρμόδιων Γενικών Διευθυντών, και στη συνέχεια διαβιβάζει σε αυτούς τη γνώμη της. Ακολούθως, ο Γενικός Διευθυντής, λαμβάνοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της Επιτροπής και εφόσον συμφωνεί, εισηγείται προς το Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο λαμβάνει την τελική απόφαση».
«Η συμμετοχή μου λοιπόν ως Προέδρου στην Επιτροπή δεν έχει αποφασιστικό χαρακτήρα και περιορίζεται στην έκφραση της γνώμης μου σε πολυμελές όργανο», πρόσθεσε ο κ. Ελματζιόγλου, αφού η Επιτροπή «αποτελείται από επτά μέλη» και «είναι αρμόδια για την έκφραση γνώμης». (Η πλήρης απάντηση του κ. Ελματζιόγλου εδώ)
Μία απευθείας ανάθεση προς τους Droners ανήλθε στα 29.992 ευρώ, οκτώ ευρώ κάτω από το όριο των 30.000 ευρώ για το οποίο οι δημόσιοι οργανισμοί οφείλουν να προχωρήσουν σε διαγωνισμό και όχι σε απευθείας ανάθεση.
Παλαιότερα, εκτός από την Επιτροπή Προγράμματος υπήρχε και η Επιτροπή Κοστολογίου, η οποία αξιολογούσε ανεξάρτητα την οικονομική επιβάρυνση των προτεινόμενων παραγωγών. Οι δύο επιτροπές συγχωνεύθηκαν επί ΣΥΡΙΖΑ, γεγονός που έχει αφαιρέσει μια δικλείδα ασφαλείας στα κόστη της ΕΡΤ.
Από το ρεπορτάζ προκύπτει επίσης ότι κατά τη συζήτηση για το Χρώμα Ελλάδας κατατέθηκε πρόταση να προστεθεί όρος στην ανάθεση σύμφωνα με τον οποίο τα πλάνα των Droners θα έπρεπε να είναι πρωτότυπα, δηλαδή να μην έχουν παραχθεί ή χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο άλλης δραστηριότητας. Η διοίκηση της ΕΡΤ δεν έθεσε τέτοιο όρο στη συμφωνία.
Ανάθεση στο όριο των απευθείας αναθέσεων
Το Χρώμα Ελλάδας δεν είναι η μοναδική ανάθεση προς τους Droners. Στις 30 Απριλίου 2024, τη Μεγάλη Εβδομάδα, η ΕΡΤ προχώρησε σε νέα απευθείας ανάθεση προς την εταιρεία, που αφορούσε τη διαφημιστική προβολή του Ertflix και του ERTNEWS μέσω αερόστατου, στο πλαίσιο δύο εκδηλώσεων σε Μετέωρα και Λίμνη Υλίκη (βλ. βίντεο παρακάτω).
Το κόστος της σύμβασης έχει τη σημασία του: Ανήλθε στα 29.992 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), δηλαδή μόλις οκτώ ευρώ κάτω από το όριο των 30.000 ευρώ για το οποίο οι δημόσιοι οργανισμοί οφείλουν να προχωρήσουν σε διαγωνισμό και όχι σε απευθείας ανάθεση.
Πηγές κοντά στη διοίκηση της ΕΡΤ μάς είπαν πράγματι ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν χρειαζόταν ανοιχτός διαγωνισμός, καθώς το ποσό δεν υπερβαίνει τα 30.000 ευρώ. Πρόσθεσαν ότι είναι βέβαιο πως το τελικό κόστος θα είναι ακόμη μικρότερο.
Αντί επιλόγου, να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με το ρεπορτάζ μας, η Διεύθυνση Οικονομικής Αστυνομίας της ΕΛΑΣ έχει ξεκινήσει, κατόπιν καταγγελιών, έρευνα σχετικά με την οικονομική διαχείριση στην ΕΡΤ για το έτος 2022. Το πόρισμά της δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
