Aκόμη ένας ιστορικός αρχαιολογικός χώρος κινδυνεύει να βανδαλιστεί στον τόπο μας κι ας πρόκειται για τον επιβλητικό βράχο της καστροπολιτείας της Μονεμβασιάς, μοναδικό μνημείο της φύσης που δεσπόζει αγέρωχα στην περιοχή.
Ενα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία που άντεξαν για αιώνες τις θύελλες των καιρών, σήμερα κινδυνεύει να μεταλλαχθεί κι αυτό σε τουριστικό καταναλωτικό προϊόν προς εκμετάλλευση. Ενα φυσικό οχυρό, ένας απρόσβλητος κρημνώδης τόπος που έμενε ανέπαφος ώς τα τώρα, σήμερα κινδυνεύει να αλλοιωθεί, δυστυχώς, από εμάς τους ίδιους, οι οποίοι είμαστε σήμερα επιφορτισμένοι με το χρέος της διατήρησης και της προστασίας του.
Πρόκειται για την κατασκευή τελεφερίκ με δύο εναέριες καμπίνες, 15 ατόμων η κάθε μία, οι οποίες θα μεταφέρουν τους επισκέπτες (160 άτομα ανά ώρα!) απ’ ευθείας στην Ανω Πόλη. Θα κατασκευαστεί ακριβώς μπροστά από την πύλη του ιστορικού οικισμού και σε απόσταση 140 μ. απ’ αυτήν. Θα είναι, δηλαδή, το πρώτο πράγμα που θα αντικρίζουν οι επισκέπτες (και όχι μόνον) καθώς προσεγγίζουν το μνημειακό σύνολο, από τη χαρακτηριστική γέφυρα που το συνδέει, ως «ομφάλιος λώρος», με την ξηρά. Μια κατασκευή που θα περιλαμβάνει δύο μεγάλους πυλώνες από οπλισμένο σκυρόδεμα, επί των οποίων θα εδράζονται τα τεράστια συρματόσχοινα που θα συνδέουν τα δύο κτίρια των τερματικών σταθμών: το ένα χαμηλά στην είσοδο της Κάτω Πόλης και το άλλο 90 μ. ψηλότερα, στο φρύδι του τείχους της Ανω Πόλης.
Είναι φανερό σε όλους ότι η κατασκευή του τελεφερίκ θα κυριαρχήσει με την παρουσία της στο αρχέγονο τοπίο και θα τραυματίσει μια για πάντα τον πανάρχαιο και καταγωγικό αυτόν τόπο.
Ο σκληρός, κοφτερός και αυστηρός βράχος με τους δύο βυζαντινούς οικισμούς που βρίσκονται σκαρφαλωμένοι αιώνες τώρα πάνω του, κινδυνεύει να αλλοιωθεί από «μια φαιδρή βιομηχανική-τουριστική απομίμηση χιονοδρομικού κέντρου… δίπλα στη θάλασσα», όπως αναφέρει σε κείμενό της συλλογικότητα κατοίκων που αντιδρά στο έργο (βλ. «Εφ.Συν.» 21/1/2024). Στο όνομα, δυστυχώς, μιας αλόγιστης, τουριστικής εκμετάλλευσης χολιγουντιανής αισθητικής, πρόκειται να βεβηλώσουμε ακόμη έναν μοναδικό αρχαιολογικό χώρο, προσβάλλοντας βάναυσα το ανεπανάληπτο φυσικό βραχώδες ανάγλυφο, αλλά και την αυθεντικότητα του μνημειακού συνόλου!
Το τεχνικό αυτό έργο προκρίθηκε για να αυξήσει την τουριστική κίνηση στην Ανω Πόλη και εκθειάστηκε κατά κόρον ως ένα από τα έργα εκείνα με τα οποία θα επιτευχθεί «η καθολική προσβασιμότητα στα μνημεία και στους αρχαιολογικούς χώρους, ιδιαίτερα όπου καταγράφεται υψηλή επισκεψιμότητα», αποτελώντας, όπως δήλωνε η Λίνα Μενδώνη, βασική προτεραιότητα του ΥΠΠΟ. Ολα τα προηγούμενα χρόνια όμως, είναι γνωστό ότι δεν καταγράφεται καμία «υψηλή επισκεψιμότητα» στην Ανω Πόλη, πόσο μάλλον όταν σήμερα ελάχιστα είναι αυτά που μπορεί κανείς να δει.
Η επίσημη δικαιολογία που προβάλλεται από τους ιθύνοντες είναι ότι θα εξυπηρετεί τα άτομα μειωμένης κινητικότητας, καθώς και τη μεταφορά των υλικών για τη μελλοντική αναστήλωση των μνημείων της Ανω Πόλης. Οποιος όμως έχει επισκεφτεί τη Μονεμβασιά, γνωρίζει πολύ καλά ότι ούτε η Κάτω Πόλη είναι –δυστυχώς– προσβάσιμη σε άτομα με κινητικά προβλήματα, οπότε όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι προσχηματικός, προκειμένου να άρει τις επιφυλάξεις ή τις αντιρρήσεις για τη σκοπιμότητα του έργου στο σύνολό του. Ακόμη κι αν ο στόχος ήταν αυτός που επικαλούνται κι όχι απλώς η –με κάθε μέσον– αύξηση της τουριστικής κίνησης, θα μπορούσαν να έχουν επιλεγεί λύσεις πολύ πιο ήπιες και κυρίως αναστρέψιμες, όπως αυτές ενός μικρού διακριτικού αναβατορίου ή ενός ανελκυστήρα, όπως έχει γίνει σε τόσες άλλες περιπτώσεις.
Η σταδιακή εμπορευματοποίηση του ενός αρχαιολογικού χώρου μετά τον άλλο συνεχίζεται δυστυχώς αμείωτη, αφού καιρό τώρα η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, ακολουθούμενη από ανιστόρητους (;) τοπικούς άρχοντες, αντιμετωπίζει τις αρχαιότητες που μας κληροδοτήθηκαν από σπουδαίους πολιτισμούς του παρελθόντος κυρίως ως επικερδείς τουριστικές επιχειρήσεις. Ως «λάφυρα» που αργότερα θα δοθούν προς εκμετάλλευση σε ιδιώτες επιχειρηματίες που καραδοκούν, όπως βλέπουμε να συμβαίνει σε τόσες περιπτώσεις του δημόσιου βίου μας.
Η Μονεμβασιά, ως γνωστόν, είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος με ιδιαίτερα αυστηρούς όρους προστασίας, αλλά ταυτόχρονα και τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, ενώ ο βράχος της εντάσσεται στο ευρύτερο δίκτυο Natura της Ανατολικής Λακωνίας. Συνεπώς, προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα: Υπάρχει εγκεκριμένη οριστική μελέτη του ΥΠΠΟΑ για τις παραπάνω δραστικές και μη αναστρέψιμες επεμβάσεις; Επίσης, έχουν γίνει οι απαραίτητες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, για ένα έργο που θα αλλοιώσει τόσο πολύ τη φυσιογνωμία της Μονεμβασιάς;
Αναρωτιέται κανείς αν οι συνάδελφοι του άτεγκτου –κατά τα άλλα– Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου είχαν αυτή ακριβώς τη λύση στο μυαλό τους όταν ενέκριναν την κατασκευή αναβατορίου στην Ανω Πόλη κι αν συμφωνούν με την κατασκευή τελεφερίκ πάνω στον βράχο της Μονεμβασιάς!
Μήπως και τώρα, στο παρά πέντε και πριν να είναι πολύ αργά, θα πρέπει να επανεξετάσουμε το έργο στο σύνολό του, να ολοκληρωθούν όλες οι απαραίτητες μελέτες (ιστορικές, αρχαιολογικές, αισθητικές, περιβαλλοντικές, αρχιτεκτονικές) και να προταθούν «ταπεινότερες» λύσεις, οι οποίες δεν θα τραυματίζουν ούτε θα προσβάλλουν, αν πράγματι συντρέχουν πραγματικοί και όχι εικονικοί λόγοι για την υλοποίησή του;
*Αρχιτέκτων-ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ /efsyn.gr
