Disclaimer: Το παρόν δεν αποτελεί απόπειρα
προσέγγισης του αχανούς της σκέψης του Κάφκα.
Δυσκολεύτηκα να τελειώσω τη Δίκη του Κ., την άφησα στη μέση, την ξέχασα, την ξεκίνησα από την αρχή. Προκαλεί μια δυσφορία η σκοτεινή του ματιά και είναι ακατανόητο το ότι ξυπνάς μια ωραία πρωΐα και έχει ήδη ξεκινήσει εις βάρος σου μια ατέρμονη ανεξήγητη δικονομική διαδικασία χωρίς κατηγορία, χωρίς απαντήσεις ή συμπόνοια για την άγνοια σου. Ήταν αδύνατο να κατανοήσω τη νομική σύλληψη του Κάφκα, δεν μπορούσα να την καταλάβω αλλιώς, παρά μόνο ως έναν απρόσωπο και αναπόφευκτο εχθρό ενός ανθρώπου που καθαιρείται και απομονώνεται αναίσθητα από τον τακτοποιημένο κόσμο του. Ο κόσμος του Γιόζεφ Κ. φάνταζε μακρινός και απρόσιτος για την καθημερινότητα, που μπορούμε να κατανοήσουμε εμπειρικά, και στην πραγματικότητα φοβόμουν πως ήταν τόσο σουρεάλ που θα έφτανα στην τελευταία σελίδα, για να δω πως η δικαστική δυστοπία αυτή ήταν απλά ένα κακό όνειρο. Πριν τελειώσω τη Δίκη, ξεκίνησα τη Μεταμόρφωση. Από τη δυσφορία στην αλλόκοτη δοτή πραγματικότητα. Απώλεια του ανθρώπινου εαυτού, απόρριψη, μετάλλαξη σε ένα αποκρουστικό σώμα, που του αρκεί να μην το ενοχλούν και θα προτιμούσε να είναι αόρατο. Το μοτίβο ελαφρώς παρόμοιο και στις δύο περιπτώσεις. Αβεβαιότητα, απομόνωση, δυσφορία για μια ανεπιθύμητη επαγγελματική ταυτότητα και την εξαναγκαστική προσκόλληση της σε ασφυκτικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, Πάνω από όλα, μια «παράλογη ελπίδα» της φυγής. Η δυσκινησία του κόσμου του Γκρέγκορ Σάμσα και του Γιόζεφ Κ., πριν καν ολοκληρώσω την ιστορία τους, φάνταζε στα μάτια μου ως ένας εφιάλτης του Κάφκα και μέχρι εκεί.
Στο γυάλινο κόσμο που αναπνέουμε σήμερα, μετά από ένα χρόνο ανατροπών και άβολης καθημερινότητας, βλέπω μια ομοιότητα στους χαρακτήρες του με όλους εμάς, τους μεταγενέστερούς του. Κατ΄ αντιπαραβολή με τον τόσο απορριπτικό και άβολο περίγυρο του, ο άνθρωπος σε μια ιστορία του Κάφκα είναι επίμονος, ακόμη και όταν έχει αποδεχτεί, ότι είναι πάνω από τις δυνάμεις του συνεχίσει στο απροσπέλαστο. Η επιμονή μας να συνεχίσουμε. Η επιμονή μας να μη χάσουμε, όσα ήταν τόσο δεδομένα για μας, που προκαλέσαμε σχεδόν τη Νέμεση. Η επιμονή μας για το καλύτερο αύριο, που στον Κάφκα μπορεί να είναι μια παράλογη ελπίδα, για μας σήμερα, αισθάνομαι πως είναι, μια καθησυχαστική πιθανολόγηση. Ζούμε κάπου ανάμεσα στο χθες και το αύριο και δεν πειστήκαμε ότι αλλάξαμε αστραπιαία κι όμως ακόμη ελπίζουμε στο πεπερασμένο αυτών των αλλόκοτων ημερών. Θέλουμε να επιστρέψουμε, αλλά γιατί; Είναι και αυτή η περιφρόνηση προς τον κόσμο που αλλάζει, μια Ύβρις για τα σημεία του χρόνου που φωνάζουν στη στροφή, ότι ακόμη όλο αυτό είναι μια ευκαιρία.
Είπαν για τον Κάφκα ότι κινείται σε δική του λογοτεχνική ήπειρο, όπου οι χαρακτήρες σκιαγραφούνται από τον απορριπτικό για εκείνους περίγυρο τους, ότι η ιστορία τους κατάφερε να δίνει πολιτικό νόημα και στίγμα στην ατομική τους περίπτωση (Ζιλ Ντελέζ). Αν ο Κ. ή ο Γκρέγκορ ζούσαν σήμερα κάπου ανάμεσα μας θα αντιμετώπιζαν με την ίδια φυσική ψυχραιμία- σχεδόν εκνευριστική απάθεια, τα παράλογα του σήμερα; Θα ήταν το πρόβλημα τους μια απρόσωπη δικονομική περιπέτεια ή ένα μεταφυσικό ατύχημα; Θα είχαν πράγματι ένα πρόβλημα να αντιμετωπίσουν; Έναν αόρατο εχθρό; Αν ο Κάφκα ζούσε σήμερα θα μπορούσε να βρει έναν ήρωα για τις σελίδες του; Έμεινε για εκείνον κάποιο πολιτικό νόημα για να προβληματιστεί; Είναι πράγματι τόσο μακρινά και ξένα όλα τα συμπτώματα;
Δεν κατάλαβα καν πώς μπερδεύτηκαν οι ιστορίες στο μυαλό μου και όλα μαζί ήρθαν στο σήμερα. Από την ακατανόητη επιλογή μου να γνωρίσω τους χαρακτήρες παράλληλα είδα σε δύο κόσμους, πόσο εύκολα αόρατοι φραγμοί καθορίζουν την πορεία μας. Δεν είναι ότι δεν έχουμε την προδιάθεση να ξεπεράσουμε για μια φορά τους εαυτούς μας ατομικά και να δημιουργήσουμε το πολιτικό και κοινωνικό νόημα της ύπαρξης μας. Ούτε μπορώ να πιστέψω ότι δεν βλέπουμε όλοι το λάθος, είτε στους κόσμους του Κάφκα, είτε στο δικό μας κόσμο. Στο δικό μας, τώρα που όλα μεταμορφώνονται, και που μπορούμε να απομονώσουμε από τη γλώσσα του Κάφκα τη δύναμη της καταστροφής, είτε είναι επιβεβλημένη είτε την προκαλέσαμε. Της καταστροφής που δημιουργεί και γεννά το σκοπό, το στόχο και τον τρόπο.
Κατά βάθος, έπρεπε να έχουμε κάνει ανακωχή με το αόρατο, κατά βάθος χαίρομαι που εμείς έχουμε τη δυνατότητα να αποφύγουμε τον κόσμο του Κάφκα, κατά βάθος αναρωτιέμαι τί είναι αυτό που πραγματικά μας λείπει και είμαστε προσκολλημένοι στο χθές, κοιτώντας το μόνο το αύριο. Κατά βάθος, δεν υπάρχουν φραγμοί στη δημιουργία του τώρα, και δεν υπάρχει μεγαλύτερη παρηγοριά από αυτή τη διαπίστωση. Οι παθογένειες μας είναι ακόμη ευκαιρίες. Μεγαλώνουμε, και δεν υπάρχει μεγαλύτερη ελπίδα από αυτή τη συγκυρία. «Αφήστε σας παρακαλώ το μέλλον να συνεχίσει να κοιμάται, όπως οφείλει. Γιατί αν κάποιος το ξυπνήσει πριν την ώρα του, τότε θα αποκοιμηθεί το παρόν του», είπε, και ίσως από αυτό ξυπνήσουμε.
.
