Στo γαλλικό πνευματικό τοπίο των τελευταίων πενήντα χρόνων, ο Κορνήλιος Καστοριάδης θεωρείται μια ιδιαίτερη περίπτωση. Αν και τα γραπτά του παραμένουν μακριά από την ύλη των πανεπιστημίων και την ευρύτερη αναγνώριση, ο Καστοριάδης ήταν εξίσου κεντρικό πρόσωπο στη γαλλική πνευματική ζωή στη δεκαετία του ’50, μαζί με τους Ντελέζ, Ντεριντά, Φουκώ και Μπουρντιέ.
Η σκέψη του Καστοριάδη προτείνει ένα δρόμο που στηρίζεται στην αξία των κοινωνικών δεσμών, της κοινωνικής και πολιτικής αυτονομίας και της αυτοδιαχείρισης. Η βάση της φιλοσοφίας του ανιχνεύεται πίσω από πολλούς διανοούμενους σήμερα στα ζητήματα της αυτονομίας, της χειραφέτησης και της φαντασίας. Η πρώτη βιογραφία του Κορνήλιου Καστοριάδη μόλις κυκλοφόρησε από τον Γάλλο ιστορικό και φιλόσοφο François Dosse, με τίτλο Une vie.
Με αφορμή την κυκλοφορία της, επιλέξαμε μερικά διαχρονικά αποσπάσματα του Έλληνα φιλόσοφου.
«ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΥΟ ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥΣ: το μίσος για τον άλλο και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δύο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχικής μονάδας να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο».
«ΟΠΟΙΟΣ ΑΓΑΠΑ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ φυσικά δεν αγαπά κανένα. Και όποιος αγαπά αυτό που μισεί δεν μισεί τίποτα -αλλά όποιος δεν μισεί τίποτα, δεν επενδύει τίποτα συναισθηματικά».
«Η ΦΙΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΓΕΝΟΣ, που σαν επιμέρους είδη του έχει τις διάφορες μορφές συναισθημάτων, που μπορούν να συνδέσουν τα άτομα. Και στην ελληνική πόλη, η φιλία έχει πολύ σημαντικές θεσμικές πτυχές. Βεβαίως, πρόκειται κυρίως για τη φιλική σχέση μεταξύ ανδρών, συχνά βάσει άτυπων πολιτικών συνδέσμων που ονομάζονται εταιρείαι, ενώ ο Πλάτων, όπως και ο Αριστοτέλης, θα πουν δικαίως, ότι η φιλία είναι κατ’ εξοχήν ο τύπος σχέσης, που μπορεί να ευδοκιμήσει και να αναπτυχθεί σε μια ελεύθερη κοινότητα και ότι μια τέτοια κοινότητα την προϋποθέτει».
«ΒΛΕΠΕΤΕ ΛΟΙΠΟΝ, ΟΤΙ Η ΦΙΛΙΑ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ, κατά μία έννοια, από την πολιτική θέσμιση της πόλης, δεδομένου ότι η ίδια η πόλη θέτει τα άτομα ως ίσα, δημιουργώντας ως εκ τούτου τις συνθήκες για αυτό τον τύπο δεσμών. Και ταυτόχρονα η πόλη βεβαίως δίνει σε καθένα από τα μέλη της τη δυνατότητα να εξυψωθεί ώστε να γίνει άξιο φιλίας. Στην ελληνική αντίληψη φιλία μόνο μεταξύ ίσων μπορεί να υπάρχει».
«ΥΠΟΘΕΣΤΕ ΤΩΡΑ, ΟΤΙ Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΗΘΙΚΗ ΠΡΟΤΡΟΠΗ σε μια κοινότητα είναι η αγάπη, όχι η ανοχή ή η λύπηση, αλλά η αγάπη των πάντων ανεξάρτητα από το τι είναι ο καθένας, επιπλέον δε, ότι πρέπει η αγάπη αυτή να επιδεικνύεται ακόμη περισσότερο, όταν το άτομο δεν αξίζει ηθικά. Σε αυτό ακριβώς έγκειται, όπως ξέρουμε, το περιεχόμενο της χριστιανικής προτροπής σε ό,τι αφορά τις ατομικές σχέσεις. Ο πραγματικός χριστιανικός ήρωας είναι αυτός, που μπορεί να φιλήσει τις πληγές των λεπρών ή ο Χριστός της παραβολής του Dostoevsky, ο οποίος φιλά στο στόμα τον Μέγα Ιεροεξεταστή, που μόλις του εξήγησε τις ορθολογικές φρικαλεότητες που γνωρίζετε».
«ΦΥΣΙΚΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΙΠΟΤΑ ΠΑΡΟΜΟΙΟ στον ελληνικό κόσμο. Η φιλία απευθύνεται στον άλλο στο βαθμό που ενσαρκώνει μια αξία, στο μέτρο που είναι καλός και αγαθός, δηλαδή ένα ον «καλό και ωραίο». Όσο για τον έλεον, απευθύνεται σε όλο τον κόσμο, αλλά δεν πρόκειται για αγάπη. Είναι το γεγονός, ότι ο άλλος λαμβάνεται υπ’ όψη, η δυστυχία του μετρά και υπαγορεύει την ανάλογη δράση. Μπορεί να δείξει κανείς έλεον σε ένα λεπρό και να τον βοηθήσει χωρίς να τον αγαπά ούτε να αισθάνεται υποχρεωμένος να φιλήσει τις πληγές του».
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (Κωνσταντινούπολη, 11 Μαρτίου 1922-Παρίσι, 26 Δεκεμβρίου 1997) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, οικονομολόγος, επαγγελματίας ψυχαναλυτής από το 1973 και διευθυντής σπουδών στην Ανώτατη Σχολή για τις Κοινωνικές Επιστήμες. Συγγραφέας του έργου Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, διευθυντής σπουδών στη Σχολή Ανωτέρων Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού από το 1979, και φιλόσοφος της αυτονομίας, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ού αιώνα.
Πηγή: www.doctv.gr
